LAUBURUA

Lauburua antzinatiko euskal ikur esanguratsuena da. Izenak adierazten duen bezala, lau buru biribildun gurutze itxurako gaia da. Urteetan zehar hainbat erabilera desberdin izan ditu eta nahiz eta jende askok uste euskalduna dela, ez du jatorri euskalduna. Zer esanahi edukiko ote du euskaldunontzat  horren garrantzitsua izateko?

                  

                                                                                                                            .

ERABILERA

Lauburu hau zenbaitetan sua egiteko historiaurreko kutuna zen, eta su sakratua eta energia produktiboa irudikatzen zuen, hau da, babeserako ikur gisa erabiltzen zen gar bizia. Oro har, artzaintzan erabiltzen zen otsoen kontrako suaren sinbolo gisa. Gaur egun sarri erabiltzen da "euskalduntasuna" adierazteko, balio kulturala baitu, ez politikoa. Askotan agertzen da "euskal" jatorriko produktu eta dekorazioan: altzairuetan, koilare edo beste apaingarri batzuetan…   

JATORRIA

Gaur egun badakigu lauburua ez dela euskalduna. Baina sinbolo hori hain ongi egokitu zaio Euskal Herriko giroari non euskal ondarearen parte eta honen ikur nagusia bilakatu baita. Seinale hori 2000 urte Ka. jada ezagutua zen Induseko eskualdean. Gaur egun kontinente guzietan aurkitzen da, maiz antzinate zaharrenetik.

EUSKALDUNAK ETA LAUBURUA

Gaur egungo lauburua baino lehen, euskaldunek beste ikur batzuk ezagutu zituzten. Baina aipaturiko ikur horiek geldirik zegoen eguzkia irudikatzen zuten bitartean, lauburuak eguzkia mugimenduan ematen zuen aditzera. Eguzki horrek gaizkiaren kontrako ahalmena zuela esaten zen.Kondairak dioenez: Otsok, Herensugearen eta Lamien botere ilunaren aurka, Mariren indarrez beteriko medailoi gisa erabiltzen zuen lauburua.

ESANAHIA

Euskaldunek aspaldidanik jo dute lauburua eguzkiaren ikur nagusitzat. Lauburuak, izenak berak dioen bezala, lau buru esan nahi du. Buru bertikalek emakumearen adierazpenak irudikatzen dituzte (sentikortasuna eta pertzepziokoa), edo sua eta ura osagaiak. Aldiz, buru horizontalek gizonezkoen energia adierazten du (bai mentala eta baita fisikoa ere), edo airea eta lurra.

HISTORIAN ZEHAR IZAN DITUEN ESANGURAK

1.Ongia eta Gaizkia adierazten ditu, buruek duten norabidearen arabera: erlojuaren orratzaren norantza badute, Ongia adierazten du; Gaizkia, berriz, beste alderako norantza badute; baina, kontuz, euskal kulturan, behinik behin, Gaizkia erlatiboa baita. Gaizkiak, irudikatzen ditu gizakiarentzat kaltegarriak diren eragileak, elementuen kontrolik bariko indarrak, eritasunak etab; beraz, ez da kristau sinesmenean dagoen kontzeptuaren parekoa.

2. Erromatarren aurreko garaian zeuden lau euskal tribuak ere irudikatzen ditu: Autrigoiak, Baskoiak, Karistiarrak eta Barduliarrak.

3. Euskal Ekonomikoa Elkartea eratu zeneko leloa (Hirurak Bat) adierazten du; nolanahi ere, gerora, Nafarroak bertan parte hartzeko erreklamazioa egin zuenez, orain elkartearen leloa Laurak Bat da.

4. Orreagako gatazkan, buruzagi eran borrokatu ziren lau gerlarien buruen irudia delako susmoa dago.